از همین ابتدای مقاله، اجازه بدهید به چند تا حقیقت در اطرافمان نگاهی بیندازیم. در سالیان نه چندان دور، تفاوت قابل توجهی بین فروش “کتابهای الکترونیکی و کاغذی” بود. (البته منظور سالیان خیلی دور نیست که نمیدانستیم اصلاً چی هست کتاب الکترونیک). ارزان بودن، در دسترس بودن وقابلیت حمل و نقل آسان، استفاده خیلی سریع و راحت از متن یا اشکال کتاب در جاهای دیگر (نظیر محیطهای ترجمه آنلاین و …) باعث میشد تا خیلیها در انتخاب بین کتابهای الکترونیکی و کاغذی، گزینه کتابهای الکترونیک را انتخاب کنند که البته هنوز هم طرفداران زیادی دارند. این روند بنظر میرسد تا حدود ۲۰۱۳ نیز ادامه پیدا کرده و کفه ترازو را به سمت کتابهای الکترونیکی برگردانده است.
اما آمار این روزها، بازگوکننده واقعیت دیگری است. فروش کتابهای کاغذی افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. بر اساس آمار گاردین (Guardian)، سیر فروش کتابهای چاپی حدود ۷% از ابتدای مارس ۲۰۱۷ میلادی اضافه شده و از طرف دیگر، کتاب الکترونیکی ۴% کاهش در فروش را تجربه نموده ست. CNN نیز در تحلیل مشابهی پیشبینی نموده که فروش کتابهای الکترونیک، حدود ۲۰% کاهش خواهد یافت که واقعاً رقم بزرگی است. اما بواقع چرا؟ البته که این موضوع یک دلیل مشخص ندارد و از ابعاد مختلف قابل بررسی است، اما بیایید با هم این موضوع را از دریچه علوم مغزی- عصبی بررسی کنیم.
تحقیقی در سال ۲۰۰۹ توسط براون (Milward Brown) و با کمک دستگاه FMRI انجام گردید و طی آن بررسی شد که چه بخشهایی از مغز تحریک میشود وقتی ما چیزی را لمس میکنیم و وقتی همان چیز را (در قالب الکترونیک) میبینیم؛ که نتایج جالبی در بر داشته است. آنها دریافتند که هنگام دیدن محتوای کاغذی، پردازش عاطفی بیشتری نسبت به محتوای الکترونیک رخ خواهد داد و از این رو واکنشهای مغزی بیشتری در پیوند با احساس داخلی این حالت اتفاق خواهد افتاد و خلاصه اینکه “هر آنچه که ملموستر است، ردپای عمیقتری در مغز ما بهجا میگذارد”.
پست الکترونیکی یا پست فیزیکی
موضوع فوق نه تنها به بحث “کتابهای الکترونیکی و کاغذی”، بلکه به هرچه که میتواند در دو فرمت الکترونیکی و کاغذی باشد نیز میشود. در این مورد، یک دفتر پست در انگلستان (Royal Mail) در سال ۲۰۱۳ تحقیقی را انجام داد که در آن پست الکترونیکی با پست واقعی همان محتوا مقایسه شده بود و نتایج، گویای ترجیح قابل ملاحظه پست واقعی (فیزیکی) نسبت به پست واقعی بود.
البته طبیعتاً این نتایج نسخه نمیپیچد که از این به بعد، برویم سراغ سیستمهای ارتباطی قدیمی. اما موضوع آن است که در دنیای به شدت پیچیده و مجازی امروز، احساس خوب و انتقال آن، چیزی است که مغز به شدت به دنبال آن میگردد و این تحقیقات، نشاندهده این واقعیت مهمه که از دنیای واقعی، حداقل در موقعیتها و شرایطی که لازم است پیامهای مهم رو درست و با اطمینان منتقل کنیم، یا از ابزارها و کانالهای فیزیکی استفاده کنیم و یا حداقل تا میتوانیم از ملموسترین واژهها که یک تصویر مشخص در ذهن مخاطب ایجاد کند بهره ببریم.
